На гарышчы дома недалёка ад польскага горада Аполе былі знойдзены два экзэмпляры Берасцейскай Бібліі. Дырэктар Дзяржаўнага архіва ў Аполе пацвердзіў, што гэта арыгіналы 1563 года, піша Будзьма са спасылкай на Radiozet.pl.
У канцы мінулага года ў горадзе Покуй недалёка ад Аполе былі знойдзены два экзэмпляры Берасцейскай Бібліі. Дырэктар Дзяржаўнага архіва ў Аполе доктар Славамір Мархель пацвердзіў у інтэрв’ю PAP, што знаходкі з’яўляюцца арыгіналамі 1563 году. З прыкладна тысячы выдадзеных асобнікаў да нашых дзён захавалася менш за 140. Берасцейская Біблія — першы сучасны пераклад Святога Пісання на польскую мову.
Абодва выяўленыя асобнікі былі перавезеныя ў Катовіцы, дзе іх прадэзінфікавалі і ўзялі ўзоры паперы для мікрабіялагічных даследаванняў. Гэта пачатак шматмесячнай рэстаўрацыйнай працы, але ўжо вядома, што абодва экзэмпляры былі надрукаваны ў XVI стагоддзі ў Брэст-Літоўску. На думку Дарыюша Хэмперака з Універсітэта Марыі Кюры-Складоўскай у Любліне, наяўнасць кніг, выдадзеных на тэрыторыі сучаснай Беларусі ў Верхняй Сілезіі, мае сваё гістарычнае абгрунтаванне.
Гэта першы пераклад Бібліі на польскую мову
— Берасцейская Біблія — першы пераклад Святога Пісання на польскую мову, прызначаны для пратэстантаў, якія выкарыстоўваюць гэтую мову. Мы павінны памятаць, што асабістае чытанне Бібліі з’яўляецца адным са слупоў веры евангелістаў, і таму непісьменнасць была грахом. Для палякаў, якія пражывалі ў Верхняй Сілезіі (і, такім чынам, за межамі Рэчы Паспалітай) і якія з’яўляліся пратэстантамі, Берасцейская Біблія была адзіным спосабам выканаць гэтую ўмову. Акрамя таго, яна была перакладзена на выдатную польскую мову, а яе стварэннем займалася група біблеістаў, якія ведалі тры святыя мовы. Яны былі не толькі тэолагамі, якія клапаціліся аб дакладнасці зместу, але і паэтамі, якія ўмелі перадаць і “літару”, і “дух” арыгінала, — падкрэсліў прафесар Хэмперак.
Па словах прафесара, насуперак стэрэатыпу “паляк — каталік”, у многіх частках краіны, асабліва ў Сілезіі, менавіта дзякуючы пратэстантызму ўдалося захаваць польскую мову сярод «простага народа». Пачынаючы з XVI стагоддзя сілезскія лютэране польскага паходжання праводзілі набажэнствы на роднай мове, чыталі “Бжэгскую Біблію” і спявалі польскія рэлігійныя песні па песенніках, надрукаваным, напрыклад, у Бжэге-над-Одрай у другой палове XVII стагоддзя.
На гарышчы былі знойдзены два асобнікі Брэсцкай Бібліі
— У той час ні ў Еўропе, ні ў Польшчы гэтая кніга не была таннай. Яе кошт ацэньваецца ў суму, эквівалентную гадавой зарплаце слугі таго часу. Аднак для евангелістаў, дзе богаслужэнні праводзіліся на “мове народа” і ўмова прамога доступу да рэлігійнага кантэнту не падлягала абмеркаванню, яе каштоўнасць была нават вышэйшай за матэрыяльную. Тыя, хто карыстаўся Берасцейскай Бібліяй, напісанай на прыгожай і сучаснай польскай мове, не толькі ўмацоўвалі сваю веру, але і мелі магчымасць датыкацца да роднай мовы, якая была носьбітам і веры, і сувязі з польскай культурай, нават у той час, калі Польская дзяржава была сцёртая з карты захопнікамі, — патлумачыў навукоўца.
— Наяўнасць Брэсцкай Бібліі ў Верхняй Сілезіі, безумоўна, з’яўляецца доказам таго, што жыхары гэтых тэрыторый выкарыстоўвалі польскую мову. Яны не належалі да сацыяльнай эліты, паколькі пасля Трыццацігадовай вайны, якая скончылася ў 1648 годзе, эліта была даволі далёкая ад вучэнняў Лютэра.
Прафесар Хэмперак дадае, што, хутчэй за ўсё, два знойдзеныя экзэмпляры Брэсцкай Бібліі належалі польскім евангелічным святарам і перадаваліся з пакалення ў пакаленне.
Меркаванні прафесара пацвярджаюцца першымі знаходкамі, зробленымі супрацоўнікамі Дзяржаўнага архіва ў Аполе.
— Мы ведаем, што ў ХІХ стагоддзі недалёка ад месца, дзе былі знойдзены кнігі, знаходзілася пратэстанцкая школа, дзе дзеці навучаліся на польскай мове. Магчыма, нашы экзэмпляры Берасцейскай Бібліі маюць нейкую сувязь з гэтай школай. Існуе таксама імавернасць, што старыя гравюры былі часткай бібліятэкі вітэнбергскіх князёў, палац якіх знаходзіўся ў Покуі. Аднак на дадзены момант акалічнасці і прычыны, з якіх нехта схаваў іх на гарышчы прыватнага дома, дзе яны захаваліся да гэтага часу, нам невядомыя, — сказаў доктар Маршэль.
Загалоўнае фота: Даніэла Мазур / Дзяржаўны архіў у Аполе
